Prof. Iwo Jaworski

Prof. dr hab. Iwo Jaworski (ur. 12 listopada 1898 r. w Krakowie, zm. 24 marca 1959 r. we Wrocławiu) – historyk państwa i prawa.

Był synem Władysława Leopolda, profesora Wydziału Prawa UJ, uczonego i polityka, i Anny z Wszeteczków. Do szkoły podstawowej i Gimnazjum im. J. Sobieskiego uczęszczał w Krakowie (matura w 1916). Studia na Wydziale Prawa UJ zakończył doktoratem uzyskanym w r. 1921. W okresie studiów przez dwa lata (luty 1918 do lutego 1920) służył w wojsku, m. in. w obsłudze pociągu pancernego «Śmiały». Od października 1922 r. objął katedrę historii prawa na zachodzie Europy na Wydziale Prawa Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie jako zastępca profesora. W r. akad. 1924/5 przebywał na studiach w Paryżu, korzystając ze stypendium rządu francuskiego. Habilitację uzyskał w r. 1927, a w pięć lat później został mianowany profesorem nadzwyczajnym. Rada Wydziału Prawa USB wybrała go dziekanem na r. akad. 1939/40, obowiązki te pełnił do chwili zamknięcia uniwersytetu (grudzień 1939).

W okresie swego pobytu w Wilnie Iwo Jaworski był radnym miasta Wilna (od 1934), biorąc wydatny udział w pracach komisji oświatowej i teatralnej. Z ramienia Uniwersytetu był kuratorem stowarzyszenia młodzieży akademickiej «Odrodzenie»; od 1934 do wybuchu wojny był prezesem klubu dyskusyjnego «Włóczęgów» i jednym z głównych współpracowników miesięcznika wydawanego pod nazwą «Włóczęga». W klubie tym wygłaszali referaty zwolennicy wszystkich kierunków politycznych, od skrajnej prawicy do komunistów. Jaworski został członkiem Towarzystwa Przyjaciół Nauk w Wilnie, Polskiego Towarzystwa Historycznego oraz Instytutu Naukowo-Badawczego Europy Wschodniej.

W latach okupacji niemieckiej brał Iwo Jaworski żywy udział w konspiracyjnej działalności Wydziału Prawa Uniwersytetu Stefana Batorego, wykonując obowiązki dziekana i profesora; prowadził w tym trudnym okresie wykłady, odbywał egzaminy, czuwał nad pracami doktorskimi, nie zaniedbując własnych prac badawczych. Na wiosnę 1945 r. prof. Jaworski wyjechał do Krakowa, gdzie prowadził na Wydziale Prawa UJ wykłady swego przedmiotu. W jesieni t. r. przeniósł się do Wrocławia i stał się jednym z organizatorów Wydziału Prawa Uniwersytetu i Politechniki Wrocławskiej. Od 1946 r. do r. 1951 był rokrocznie wybierany dziekanem lub prodziekanem wydziału. Zorganizował katedrę historii prawa na zachodzie Europy (od 1949 powszechnej historii państwa i prawa). Był jednym z założycieli Wrocławskiego Towarzystwa Naukowego (1946), a w r. 1949 został wybrany przewodniczącym Wydziału III. W r. 1951 wszedł również do komitetu redakcyjnego „Czasopisma Prawno-Historycznego".

Od r. 1951 gruźlica, której Iwo Jaworski nabawił się w trudnych latach okupacji, ujawniała się w coraz ostrzejszej formie. Zmarł 24 III 1959 r. w kilka dni po ukończeniu dyktowania podręcznika. Jeszcze w r. 1931 jako pierwszy w Polsce, wydał J. zarys podręcznika, na razie na prawach rękopisu, dla użytku słuchaczy Uniw. Wil., pt. Historia ustroju państw zachodnio-europejskich, Francja, Anglia, Niemcy. Podręcznik ten przerobił, uzupełnił i wydał w r. 1947 jako Zarys powszechnej historii ustrojów państwowych i prawa (Wr.). Po śmierci Jaworskiego ukazała się trzecia wersja, pt. Zarys powszechnej historii państwa i prawa (W. 1961). Podręcznik ten był używany w większości uniwersytetów polskich, Z innych ważniejszych prac Iwo Jaworskiego wymienić należy: Zagadnienie rządów parlamentarnych w pierwszym okresie rewolucji francuskiej (Kr. 1926), Zarys dziejów m. Wilna (Wil. 1929), Studia nad ustrojem miast na prawie niemieckim w Wielkim Księstwie Litewskim w dobie Jagiellonów („Rocznik Prawniczy Wileński" 1931).

Na podstawie biogramu opracowanego przez Leszka Winowskiego, PSB t. 11, Wrocław 1965, s. 106-107.